ولی قهری کیست و چه وظایف و اختیاراتی دارد؟

در این مطلب از وکیل سایت قصد داریم به بررسی مفهوم ولی قهری و وظایف و اختیارات وی بپردازیم. شما می توانید جهت مشاوره با وکیل خانواده با شماره های موجود در وب سایت تماس حاصل فرمایید.

ولی قهری کیست؟

ولایت قهری یعنی سلطه و اختیاری که قانون به پدر و جد پدری طفل داده تا امور مالی و غیر مالی ایشان را با رعایت مصلحت طفل بر عهده گرفته و آن را مدیریت نمایند. برخلاف قیم ولی قهری دامنه اختیارات گسترده تری دارد و اقدامات وی نیز منوط به تایید مرجع خاصی نیست. سه دسته افراد تحت ولایت قهری قرار دارند:

۱) صغیر: یعنی شخصی که به سن بلوغ نرسیده باشد.

۲) سفیه: یعنی کسی که تصرفاتش در مالش عقلایی نباشد.

۳) مجنون: یعنی کسی که فاقد قدرت تعقل باشد.

این سه دسته افراد ولی قهری دارند یعنی اداره امور مالی و غیر مالی ایشان مانند معاملات, نگه داری و تربیت و هزینه زندگی و…. بر عهده ولی است. در خصوص شخص مجنون سفیه ایشان در صورتی تحت ولایت خواهند بود که از قبل از سن بلوغ, مجنون یا سفیه باشند و در صورتی که بعد از بلوغ سفیه یا مجنون شوند برای ایشان قیم تعیین می گردد. ماده ۱۱۸۰ قانون مدنی در این باب بیان می دارد: طفل صغیر، تحت ولایت قهری پدر و جد پدری خود می‌باشد و همچنین است طفل غیررشید یا مجنون در صورتی که عدم رشد یا جنون او متصل به صغر باشد.

وظایف و اختیارات ولی قهری

نظر به اینکه شخص محجور فاقد اراده کافی برای اداره امور مالی و حتی غیر مالی خود می باشد شخص ولی قهری به این امور با رعایت غبطه و مصلح محجور می پردازد. در واقع ولی علاوه بر تکلیف به تامین نیاز های جسمی و روحی شخص محجور, نماینده قانونی وی محسوب می گردد و می تواند معاملاتی که به صلاح محجور است انجام دهد مثلا برای وی مالی بخرد و یا حساب بانکی باز کند و یا خانه اش را اجاره دهد. ولی قهری دامنه وسیعی از اختیارات را دارد که باید در کلیه اقدات خود مصلحت محجور را رعایت فرماید در غیر این صورت معاملاتی که برای محجور انجام می دهد نسبت به وی نافذ نیست و در نهایت منجز به عزل وی خواهد شد. حسب ماده 1181 قانون مدنی: «هر یک از پدر و جد پدری نسبت به اولاد خود ولایت دارند.» این ولایت در عرض هم است و اقدامات هر دونفر صحیح است.

ماده 1183 قانون مدنی مقرر می‌دارد:

«در کلیه امور مربوط به اموال و حقوق مالی مولی‌علیه، ولی نماینده قانونی او می‌باشد.»

در واقع ولی اختیارات گسترده ای برای معامله نسبت به اموال شخص محجور دارد که حتما در اقدامات خود باید مصلحت وی را رعایت نماید.

موارد سقوط ولایت قهری

در صورتی ولی قهری محجور شود یعنی سفیه یا مجنون گردد و این موضوع در مرجع صالح به اثبات برسد با توجه به اینکه قادر به اداره امور خود نیست به طریق اولی توان اداره امور محجور را ندارد و ولایت وی ساقط می گردد.

در صورتی که ولی شرط امانت را نسبت به دارایی محجور رعایت نکند و اموال وی را معرض تلف قرار دهد عزل می گردد.

در صورتی که ولی قهری مصلحت محجور را رعایت نکند مثلا مال وی را به قیمت بسیار پایین بفروشد یا مال وی را به خود هبه کند.

در صورتی که ولی به دلیل کهولت سن یا بیماری نتواند به وظایف خود عمل کند دادگاه شخصی را به عنوان امین محجور تعیین خواهد کرد.

هر گاه ولی به واسطه غیبت یا حبس یا به هر علتی از قبیل اغما و بیهوشی نتواند به امور مولی علیه رسیدگی کند و کسی را هم از طرف خود تعیین نکرده باشد، در اینصورت دادگاه یک نفر امین را برای اداره امور مالی و غیر مالی محجور تعیین می نماید.

شخص محجور چه زمان از تحت ولایت خارج می گردد؟

شرط خروج محجور از ولایت ولی قهری رفع حجر می باشد. بنابراین صغیر با رسیدن به سن بلوغ به شرطی که رشد وی در دادگاه به اثبات رسیده باشد(همچنین صغیر اگر ۱۸ ساله شود رشید و بالغ است و نیازی به حکم رشد ندارد) و سفیه با رفع سفه و مجنون با رفع جنون از ولایت ولی قهری خارج می گردند. ماده۱۱۹۳ قانون مدنی در این باب بیان می دارد: همین که طفل، کبیر و رشید شد از تحت ولایت خارج می‌شود و اگر بعداً سفیه یا مجنون شود قیمی برای او معین می‌شود.

آیا مادر بر فرزند ولایت دارد؟

در قانون مدنی و فقه شیعه در باب ولایت قهری مادر هیچ حکمی وجود ندارد و تنها پدر و جد پدری محجور هستند که به عنوان ولی قهری شناخته شده و دارای وظایف و اختیاراتی شناخته شده اند. توجه شود حتی اگر پدر طفل فوت کند باز هم مادر ولی قهری نیست و در صورتی که جد پدری داشته باشد وی ولی قهری خواهد بود. البته مادر می تواند از جانب ولی قهری به عنوان وصی بعد از فوت ولی تعیین گردد.

اجرت ولی قهری

وصی و قیم از حیث اینکه به اداره امور شخص می پردازند بسیار شبیه به ولی قهری هستند و قانون مدنی ایشان را مستحق اجرت دانسته لکن در خصوص اجرت ولی قهری سخنی به میان نیاورده. به نظر می رسد منعی در اجرت گرفتن ولی قهری برای اقدامات خود وجود نداشته باشد, لکن عرفا کسی بابت نگه داری از فرزند خود اجرت مطالبه نمی کند.