آیا اعتراض به رای قطعی دادگاه بدوی امکان پذیر است؟

در این مطلب از وکیل سایت قصد داریم به بررسی نحوه اعتراض به رای قطعی دادگاه بدوی و تجدیدنظر بپردازیم. شما می توانید جهت مشاوره با بهترین وکیل حقوقی متخصص در این حوزه با شماره های موجود در وب سایت تماس حاصل فرمایید.

ممکن است تصور شود رایی که به صورت قطعی صادر شده دیگر غیر قابل اعتراض است و می بایست فورا اجرا شود لکن در صورت حصول شرایطی که در ادامه به توضیح آن خواهیم پرداخت اعتراض به رای قطعی دادگاه بدوی و تجدیدنظر امکان پذیر است و حتی در صورت حصول شرایط لازم می توان رای صادره را نقض نمود.

حکم قطعی چیست؟

مطابق ماده ۳۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی اصل بر قطعی بودن ارای محاکم است لکن این اصل با تخصیص اکثر مواجه شده یعنی درست است که مطباق با ماده فوق اصل بر قطعی بودن آراست لکن چون مطابق با دیگر مواد قانون آیین دادرسی مدنی اکثر آرای محاکم غیر قطعی است این اصل اثر خود را از دست داده و باید گفت اصل بر غیر قطعی بودن ارای محاکم است.

حکم قطعی حکمی است که غیر قابل واخواهی و تجدیدنظر باشد. این حکم از نظر مقررات آیین دادرسی مدنی و اجرای احکام مدنی قابلیت اجرا دارد و در مقابل آن حکم غیر قطعی است که با توجه به اینکه همچنان قابل اعتراض است امکان اجرای آن وجود ندارد.

احکام صادره از دادگاه بدوی در موارد ذیل قطعی محسوب می شوند:

در صورتی که ظرف ۲۰ روز از حکم بدوی تجدیدنظر خواهی نشود با انقضای موعد تجدیدنظر رای صادره قطعی خواهد بود.

در صورتی که خواسته یا بهای آن ۳۰۰ هزار تومان یا کم تر باشد.

حکم مستند به اقرار در دادگاه باشد.

حکم مستند به نظریه کارشناسی باشد که طرفین آن را قاطع دعوا قرار داده باشند.

در صورتی که طرفین کتبا حق تجدیدنظر خواهی خود را ساقط کرده باشند.

همچنین کلیه احکام صادره از دادگاه تجدیدنظر قطعی هستند.

نحوه اعتراض به رای قطعی دادگاه بدوی

اعتراض به رای قطعی دادگاه بدوی یا تجدیدنظر در صورت حصول هر یک از شرایط ذیل ممکن است:

۱) در صورتی که رای مستند به اقرار در دادگاه, نظریه کارشناسی که طرفین آن را قاطع دعوا قرار داده باشند و یا در صورتی که طرفین کتبا حق تجدیدنظر خواهی خود را ساقط کرده باشند اگرچه رای صادره توسط دادگاه بدوی قطعی محسوب می شود لکن در صورتی که دادگاه یا قاضی صادر کننده رای فاقد صلاحیت باشد, اعتراض به رای قطعی دادگاه بدوی مسموع خواهد بود. مستند تبصره ماده ۳۳۱ و ماده ۳۳۳ قانون دادرسی مدنی.

۲) در صورتی که محکوم علیه یا وکیل وی در هیچ یک از جلسات دادگاه بدوی یا تجدیدنظر حاضر نبوده و لایحه دفاعیه هم نفرستاده باشد ابلاغ وقت جلسه قانونی باشد, رای صادره از دادگاه تجدیدنظر قابل اعتراض واخواهی است.

۳) درست است که رای قطعی غیر قابل اعتراض است لکن در صورتی که رای صادره نسبت به حقوق شخص ثالث خللی وارد کند وی می تواند با اعتراض به رای قطعی دادگاه بدوی یا تجدیدنظر نسبت به ابطال رای صادره اقدام نماید. منظور از شخص ثالث شخصی است که در دعوای مطروحه به عنوان خواهان یا خوانده حضور نداشته است. در این حالت شخص ثالث باید بر اساس شرایط خود نسبت به طرح اعتراض ثالث اصلی یا طاری اقدام نماید.

ماده 418 قانون آیین دادرسی مدنی : « شخص ثالث حق دارد به هر گونه رای صادره از دادگاههای عمومی، انقلاب و تجدیدنظر اعتراض نماید و نسبت به حکم داور نیز کسانی که خود یا نماینده آنان در تعیین داور شرکت نداشته اند می توانند به عنوان شخص ثالث اعتراض کنند. »

ماده 424 قانون ایین دادرسی مدنی: « اعتراض ثالث موجب تاخیر اجرای حکم قطعی نمی باشد. در مواردی که جبران ضرر و زیان ناشی از اجرای حکم ممکن نباشد دادگاه رسیدگی کننده به اعتراض ثالث به درخواست معترض ثالث پس از اخذ تامین مناسب قرار تاخیر اجرای حکم را برای مدت معین صادر می کند. »

۴) فرجام خواهی طریق دیگر اعتراض به آرای قطعی دادگاه بدوی و تجدیدنظر است. مطابق با ماده ۳۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی آرای دادگاه‌های بدوی که به علت عدم درخواست تجدیدنظر قطعیت یافته قابل فرجام‌خواهی نیست مگر در موارد زیر:

الف- احکام:

1- احکامی که خواسته آن بیش از مبلغ بیست میلیون ریال باشد.

2- احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت.

ب- قرارهای زیر مشروط به اینکه اصل حکم راجع به آن‌ها قابل رسیدگی فرجامی باشد.

1- قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه صادر شده باشد.

2- قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا.

مطابق با ماده ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی احکام قطعی صادره از دادگاه تجدیدنظر در موارد ذیل قابل فرجام خواهی است:

آرای دادگاه‌های تجدیدنظر استان قابل فرجام‌خواهی نیست مگر در موارد زیر:

الف- احکام:

احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر و وقف.

ب- قرارهای زیر مشروط به اینکه اصل حکم راجع به آن‌ها قابل رسیدگی فرجامی باشد.

1- قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد.

2- قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا.

۵) اعاده دادرسی نیز یکی از طرق اعتراض به رای قطعی دادگاه بدوی و تجدیدنظر است. ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی موارد اعاده دادرسی بیان داشته: نسبت به احکامی که قطعیت یافته ممکن است به جهات ذیل درخواست اعاده دادرسی شود:

موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد.

حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد.

وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متضاد باشد.

حکم صادره با حکم دیگری درخصوص همان دعوا و اصحاب آن، که قبلاً توسط همان دادگاه صادر شده‌است متضاد باشد بدون آنکه سبب قانونی موجب این مغایرت باشد.

طرف مقابل درخواست کننده اعاده دادرسی حیله و تقلبی به کار برده که در حکم دادگاه مؤثر بوده‌است.

حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم، جعلی بودن آنها ثابت شده باشد.

پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست آید که دلیل حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یادشده در جریان دادرسی مکتوم بوده و دراختیار متقاضی نبوده‌است.