همه آنچه که در مورد وجه التزام قراردادی باید بدانید

در این مطلب از وکیل سایت قصد داریم تا به تبیین وجه التزام قراردادی از منظر قانون و عرف حاکم بر معاملات بپردازیم. جهت مشاوره با وکیل ملکی تهران متخصص درامور قراردادها با شماره های موجود در وب سایت تماس حاصل فرمایید.

وجه التزام در واقع خسارتی است که طرفین قرارداد برای تخلف متعهد از انجام تعهد پیش بینی می نمایند. در حقوق ایران توافقات قراردادی طرفین که برخلاف قوانین آمره و نظم عمومی و اخلاق حسنه نباشند محترم و الزام اور است, بنابراین اگر طرفین در قرارداد پیش بینی نمایند در صورت عدم انجام تعهد و یا تاخیر درانجام آن توسط متعهد, وی ملکف است مبلغ مشخصی را به طرف مقابل بپردازد در این صورت این شرط و توافق مورد حمایت قانون بوده و بر همین اساس رسیدگی قضایی صورت می پذیرد.

تعریف وجه التزام قراردادی

ماده ۲۳۰ قانون مدنی به تعریف وجه التزام قراردادی پرداخته است این ماده بیان می دارد: اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلّف، متخلّف مبلغی به عنوان خسارت, تأدیه نماید، حاکم نمی تواند او را به بیشتر یا کمتر از آن چه ملزم شده است محکوم نماید.

مطابق این ماده وجه التزام قراردادی مبلغ مشخصی است که در قرارداد برای جبران خسارت ناشی از تخلف از انجام تعهد پیش بینی شده است. قانونگذار توافقات خصوصی اشخاص را تا جایی بر برخلاف قوانین آمره و نظم عمومی نباشند محترم می داند و مطابق با اصل لزوم این توافقات برای طرفین عقد الزام آور بوده و تخلف از آن ضمانت اجرای قانونی دارد. این شرط در قراردادها در واقع شرط جبران خسارت طرفی است که در اثر تخلف طرف دیگر متضرر گردیده و از طرفی وجود این شرط نوعی تضمین برای جبران خسارت متعهد له است همچنین نیروی الزام آور عقدی که چنین شرطی در آن گنجانده شده باشد بیش تر از قراردادی است که فاقد آن باشد.

انواع وجه التزام قراردادی

دو نوع از وجه الترام قراردادی بسته به نوع تعهد ممکن است در قرارداد پیش بینی شود:

۱)برای جبران خسارت ناشی از تاخیر در انجام تعهد: مثلا متعهد ملتزم شده در تاریخ مشخصی و یا در برهه زمانی مشخص عملی را انجام دهد و در انجام آن تاخیر و تعلل به عمل آورد در این صورت اگر در قرارداد پیش بینی شده باشد مثلا بابت هر روز تاخیر فلان مبلغ بپردازد می توان از طریق دادگاه وی را اولا ملزم به اجرای تعهد نمود و ثانیا بابت تاخیر, خسارات قراردادی را مطالبه نمود.

۲)برای جبران خسارت ناشی از عدم انجام تعهد: گاه در قرارداد پیش بینی شده در صورتی که متعهد از انجام تعهد خودداری کند باید خسارت وارده به متعهد له را جبران نماید. در این حالت متعهد له یا می تواند اجرای تعهد را بخواهد و یا وجه التزام قراردادی را و مطالبه هر دو با هم امکان پذیر نیست.

ماده ۳۹ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مصوب سال ۱۳۵۵ در این باب بیان داشته: هرگاه در سند برای تأخیر انجام تعهّد، وجه التزام معین شده باشد، مطالبه آن مانع مطالبه اجرای تعهّد نمی باشد، ولی اگر وجه التزام برای عدم انجام تعهّد مقرر شده باشد متعهدله فقط می تواند یکی از آن دو را مطالبه کند.

تفاوت وجه التزام قراردادی با خسارت تاخیر تادیه

خسارت تاخیر تادیه و وجه التزام قراردادی هر دو از این حیث که وجه نقد هستند و برای جبران خسارت پیش بینی شده اند شباهت دارند لکن تفاوت هایی دارند از جمله اینکه:

۱) وجه التزام از قبل با توافق طرفین و در ضمن عقد پیش بینی می شود در حالی که خسارت تاخیر تادیه بدون پیش بینی در قرارداد و به علت تغییر در شاخص تورم از تاریخ سررسید تا تاریخ تادیه ایجاد می شود.

۲) میزان وجه التزام همان چیزی است که طرفین در عقد مقرر کرده اند و قابل مطالبه به نرخ روز نیست لکن میزان خسارت تاخیر تادیه بسته به شاخص تورم بانک مرکزی مطابق نرخ روز زمان تادیه محاسبه می گردد.

در چه قرارداد هایی می توان وجه التزام تعیین نمود؟

قانون از این حیث ساکت است لکن بر اساس ماده ۱۰ قانون مدنی می توان چنین استنباط کرد که وجه التزام قراردادی را در عقدی می توان گنجاند ولی عرف و رویه معمول این است که در قراردادهایی که ماهیت تملیکی دارند گنجانده شود مانند خرید و فروش و یا پیش فروش ساختمان.

نحوه تعیین وجه التزام قراردادی

تعیین وجه التزام قراردادی و مبلغ آن امری کاملا توافقی است. طرفین عقد با توافق این شرط را در قرارداد گنجانده و مبلغ آن را مشخص می کنند بنابراین با توجه به این مطلوب طرفین در قراردادهای مختلف متفاوت است میزان این خسارت و شرایط مطالبه آن متفاوت خواهد بود. در هر حال قاضی دادگاه اختیاری در تعیین وجه التزام قراردادی و یا میزان آن ندارد برخلاف خسارت تاخیر تادیه که توسط قاضی محکمه تعیین و مورد حکم قرار می گیرد.

نحوه مطالبه وجه التزام قراردادی

برای مطالبه وجه التزام قراردادی بهتر آنست نخست از طریق اظهارنامه اجرای تعهدات از شخص متعهد درخواست شود. در صورتی که پاسخی از وی دریافت نشد نسبت ثبت دادخواست علیه وی اقدام گردد. عنوان این دادخواست مطالبه وجه التزام قراردادی است که باید مدارک لازم از جمله رونوشت مصدق قرارداد بدان ضمیمه گردد و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک به دادگاه صالح ارجاع گردد. دادگاه صالح برای رسیدگی به این موضوع دادگاه محل اقامتگاه خوانده, محل اجرای تعهد و محل انعقاد عقد می باشد.