حق ارتفاق چیست؟ بررسی حق ارتفاق در قانون مدنی
در این مطلب از وکیل سایت قصد داریم به تشریح حق ارتفاق در قانون مدنی به عنوان یکی از حقوق مرتبط با املاک و اموال غیر منقول بپردازیم. جهت مشاوره با وکیل ملکی می توانید با شماره های موجود در وب سایت تماس حاصل فرمایید.
حق ارتفاق، حقی است برای شخص در ملک دیگری و به منظور استفاده مطلوب همسایه از ملک خود این حق در ملک مجاور برای وی ایجاد می گردد که ایجاد آن یا به صورت طبیعی است و یا به موجب قرارداد. این حق میتواند شامل حق ناودان و حق عبور و… باشد که بیشتر این حق برای دو ملک مجاور ایجاد می گردد. این حق ویژه زمین( مال غیر منقول ذاتی) است و هر کسی که مالک زمین شود صاحب حق می گردد.
حق ار تفاق چیست؟
حق ارتفاق در قانون مدنی در ماده ۹۳ بدین صورت تعریف شده: “ارتفاق، حقی است برای شخص، در ملک دیگری.”مطابق با این ماده حق ارتفاق حقی است برای شخص که می تواند به موجب آن از ملک دیگری استفاده کند البته ایجاد این حق و نحوه استفاده تابع احکام و مقرراتی است و بدنی نحو نیست که صاحب حق بتواند هر تصرفی که دلش خواست در ملک دیگری داشته باشد. به عنوان مثال در زمین یا خانه کسی، مجرای فاضلاب یا آب باران زمین یا خانه دیگری قرار دارد. در این صورت صاحب آن خانه یا زمین نمیتواند از استفاده همسایه جلوگیری کند. و همسایه صاحب حق ارتفاق شناخته می شود.
حق ارتفاق در قانون مدنی در واقع حق انتفاعی است که ویژه املاک است. رایج ترین حالت آن بین دو ملک مجاور و متصل به هم است و ملک همسایه حقوقی در ملک مجاور دارد. این حق یک حق دائمی است و تابع ملک است و تا ملک هست حق هم هست.
این حق ممکن است به صورت طبیعی ایجاد گردد مانند اینکه وضعیت دو ملک به نحوی باشد که شخص برای رسیدن به ملک خود مجور شود از ملک دیگری عبور کند. قرارداد مالکین مجاور نیز می تواند این حق را به وجود آورد. اشخاص حق هرگونه تصرف و انتفاع در ملک خود را دارند و می توانند به موجب قرارداد حق ارتفاق از ملک خود را به دیگری بدهند به عنوان مثال به همسایه اجازه اده شود که مجرای اب خانه وی از ملک مجاور عبور کند.
انواع حق ارتفاق در قانون مدنی
مثالهای متعددی برای حق ارتفاق در قانون مدنی وجود دارد مانند حق عبور از ملک دیگری حق مجری حق ناودان و شبکه و در و……..به طور کلی حق ارتفاق در دو حالت به وجو می آید:
۱) حق ارتفاق طبیعی: این حق در اثر وضع طبیعی املاک به وجود می آید مثلا همسایه برای رسیدن به زمین خود چاره ای جز عبور از ملک مجاور نداشته باشد. ماده ۹۵ قانون مدنی در این باب بیان می دارد: هر گاه زمین یا خانه کسی مجرای فاضلاب یا آب باران زمین یا خانه دیگری بوده است صاحب آن خانه یا زمین نمیتواند جلوگیری از آن کند مگر در صورتی که عدم استحقاق او معلوم شود.
۲) حق ارتفاق قراردادی: طبق قاعده الناس مسلطون علی اموالهم مالک حق هر گونه تصرف در ملک خود را دارد و میتواند برای دیگران در ملک خود حقوقی را به موجب قرارداد ایجاد کند. مالک می تواند به موجب قرارداد به ملک مجاور حق عبور یا مجری دهد و این قرارداد بین طرفین لازم الاجراست. ماده ۹۴ قانون مدنی در این باب بیان می دارد:صاحبان املاک میتوانند در ملک خود هر حقی را که بخواهند نسبت به دیگری قرار دهند در این صورت کیفیت استحقاق تابع قرارداد و عقدیست که مطابق آن حق داده شده است.
قانون مدنی در مواد ۹۳ تا ۱۰۸ به بیان احکام حق ارتفاق و انواع آن پرداخته است.
ویژگی های حق ارتفاق
لف) این حق قائم به ملک است یعنی متصل به زمین است بنابراین فقط برای مالک زمین و به تبع زمین ایجاد می شود و جدای از زمین قابل انتقال نیست.
ب) معمولا در املاک مجاور ایجاد می شود.
ج) حقی است دائمی اگرچه میتوان به موجب قرارداد مدت آن را محدود کرد.
د) در صورتی که برای صاحبین ملک مشاع ایجاد شده باشد پس از تقسیم ملک, هر یک جداگانه از این حق برخوردار خواهند بود.
تفاوت حق ارتفاق و حق انتفاع
در قسمت های قبل، در خصوص حق ارتفاق در قانون مدنی توضیح دادیم و گفتیم که نحوه اثبات آن، چگونه است. همچنین، انواع این حق را نیز از منظر قانون مدنی بررسی کردیم. در این قسمت از مقاله، قصد داریم، تفاوت این حق با حق انتفاع را بررسی کنیم. اما، پیش از آن، لازم است بدانیم که حق انتفاع چیست؟ ماده ۴۰ قانون مدنی به تعریف حق انتفاع پرداخته: “حق انتفاع، عبارت از حقی است که به موجب آن، شخص می تواند از مالی که عین آن، ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد، استفاده کند.” در حق انتفاع شخص اجازه استفاده از منافع مال خود را به دیگری می دهد. حق ارتفاق چهره ای دیگر از حق انتفاع است البته با حق انتفاع تفاوت هایی دارد از جمله اینکه:
۱) حق انتفاع در کلیه اموال ممکن است داده شود و فرقی بین منقول و غیر منقول نیست لکن حق ارتفاق ویژه زمین و ملک است.
۲) حق ارتفاق حقی است متصل به ملک و برای شخص ایجاد نمی شود لکن حق انتفاع برای شخص منتفع ایجاد شده و ربطی به مال ندارد.
روش اثبات حق ارتفاق در قانون مدنی
برای اثبات این حق مدعی حق می بایست هر مدرکی که دال بر محق بودن دارد به دادگاه ارائه نماید. برای اثبات حق می توان به شهادت شهود, قرارداد و تصرفات شخص مدعی استناد کرد. بنابراین، چنانچه مدعی حق، بخواهد در دادگاه محق بودن خود را اثبات نماید، از سند مالکیت ملکی که حق ارتفاق دارد، از قرارداد یا عقد منعقد شده که به واسطه آن، حق ارتفاق به مالک داده شده، شهادت شهود، اقرار طرف منکر این حق یا هر مدرک مثبت دیگری، استفاده کند و حقوق خود را در ملک مجاور به اثبات برساند. همچنین در صورتی که صاحب ملک مجاور مانع استفاده صاحب حق گردد می توان علیه وی دعوای ممانعت از حق مطرح نمود.
