ثمن معامله یعنی چه؟نحوه مطالبه ثمن معامله به نرخ روز

در این مطلب از وکیل سایت قصد داریم تا به این پرسش پاسخ دهیم که ثمن معامله یعنی چه و آیا ثمن معامله به نرخ روز قابل مطالبه است؟ همچنین به بررسی چک به عنوان ثمن معامله خواهیم پرداخت. شما می توانید جهت مشاوره با وکیل ملکی متخصص با شماره های موجود در وب سایت تماس حاصل فرمایید.

ثمن معامله یعنی چه؟

ثمن در لغت به معنای ارزش و بها که بارها در قرآن نیز تکرار شده است. ثمن در اصطلاح حقوقی پول یا مالی است که در قبال خرید مال دیگر پرداخت می گردد. پرداخت ثمن ممکن است به صورت فوری یا مدت دار بسته به شرایط مقرر بین طرفین باشد. در صورتی که خریدار ثمن معامله به فروشنده نپردازد وی می تواند معامله را با حصول شرایطی بر هم زند. در عقد بیع یا همان خرید و فروش دو عوض وجود دارد یعنی فروشنده مالی را به خریدار تملیک می کند (مبیع) و خریدار نیز ارزش مبیع را معمولا با پول به وی پرداخت می کند که به این مالی که به فروشنده از جانب خریدار تملیک می گردد ثمن معامله گفته می شود.

دو دسته از عقود در قانون مدنی وجود دارد شامل عقود معوض و مجانی. در عقود مجانی شخص مالی را به دیگری رایگان تملیک می کند ولی در عقود معوض در قبال مالی که به دیگری داده می شود مالی دریافت می گردد. مثال بارز عقود معوض عقد بیع است. در عقد بیع فروشنده مبیع را به خریدار تملیک کرده و در قبال آن خریدار مبلغ و بهای آن را می پردازد که به این بها و مبلغ در عالم حقوق ثمن معامله گفته می شود.

حالت شایع در خصوص ثمن معامله این است که وجه نقد باشد لکن در صورتی که به صورت مالی غیر از وجه نقد باشد اشکالی بر آن مترتب نیست.

ثمن معالمه باید معلوم و معین باشد یعنی اولا مقدار جنس و وصف آن مشخص باشد و ثانیا مردد نباشد یعنی مثلا اگر گفته شود این مال را فروختم ۲۰۰ هزارتومان یا ۳۰۰ هزار تومان این جا ثمن مردد است و صحیح نیست.

نحوه پرداخت ثمن معامله

پس از وقوع عقد بیع فروشنده مکلف است مال فروخته شده را به خریدار تحویل دهد و خریدار نیز می بایست ثمن معامله را به وی بپردازد. پرداخت ثمن تابع شرایط مقرر بین طرفین است و ممکن است به سه صورت باشد:

نخست پرداخت به صورت حال و فوری یعنی خریدار به محض وقوع عقد کل مبلغ را نقدا به فروشنده بپردازد.

دوم اینکه پرداخت موجل باشد یعنی خریدار متعهد گردد در تاریخ مشخصی در آینده ثمن را بپردازد.

سوم پرداخت به اقساط که تعداد و میزان اقساط تابع اراده طرفین است.

مطالبه ثمن معامله به نرخ روز

رای وحدت رویه شماره 733 دیوان عالی کشور بیان داشته: « بر اساس ماده 365 قانون مدنی ، بیع فاسد اثری در تملک ندارد ؛ یعنی مبیع و ثمن ، کماکان در مالکیت بایع و مشتری باقی می ماند و حسب مواد 390 و 391 قانون مرقوم ، اگر بعد از قبض ثمن ، مبیع کلا یا جزئا مستحق للغیر درآید ، بایع ضامن است و باید ثمن را مسترد دارد و در صورت جهل مشتری به وجود فساد ، از عهده غرامات وارد شده بر مشتری نیز برآید و چون ثمن در اختیار بایع بوده است ، در صورت کاهش ارزش ثمن و اثبات آن ، با توجه به اطلاق عنوان غرامات در ماده 391 قانون مدنی ، بایع قانونا ملزم به جبران آن است … »

تفسیر رای وحدت رویه بدین شکل است که در صورتی که بیع به هر علت باطل باشد در واقع نه مبیع به ملکیت خریدار درامده و نه ثمن به ملکیت فروشنده چون معامله باطل بوده و اصلا عقدی منعقد نشده، در این حالت با توجه به اینکه ممکن است ثمن بخشی از ارزش خود را از دست داده باشد خریداری که جاهل به بطلان بوده می تواند علاوه بر استرداد ثمن کاهش ارزش اقتصادی آن را تا روز تادیه مطالبه نماید. در واقع حق مطالبه ثمن معامله به نرخ روز به موجب رای وحدت رویه فوق پیش بینی گردیده است. در این حالت کاهش ارزش ثمن توسط کارشناس رسمی دادگستری مورد بررسی قرار گرفته و تعیین می گردد.

چک به عنوان ثمن معامله

ثمن معامله ممکن است وجه نقد و یا چک و سفته و یا هر مال دیگری باشد. در صورتی که چک به عنوان ثمن معامله مقرر شده باشد در واقع ثمن معامله وجه نقد بوده و چک وسیله پرداخت این وجه است که می بایست در موعد مقرر وجه آن کارسازی شود در غیر این صورت برای فروشنده حق فسخ ایجاد می گردد البته به شرط پیش بینی قبلی این حق در قرارداد.

در صورت عدم پرداخت ثمن, فروشنده چه حقوقی دارد؟

در صورتی که خریدار مطابق با توافق در موعد مقرر ثمن معامله را نپردازد فروشنده چند راهکار قانونی پیش رو دارد که بسته به اینکه کدام یک بهتر حقوق وی را تامین می کند میتواند یکی را انتخاب نماید:

۱) مطالبه ثمن از طریق دادگاه. در این حالت فروشنده دعوای الزام خریدار به پرداخت ثمن معالمه را در محکمه حقوقی مطرح نموده و دادگاه وی را ملزم به پرداخت می کند.

۲) فسخ معامله به استناد خیار تاخیر ثمن. در این حالت فروشنده معامله را به استناد این خیار فسخ نموده و مبیع را از خریدار مسترد می دارد. البته اعمال این حق فسخ منوط به احراز شرایط لازم است از جمله اینکه:

اولا ؛ مال فروخته شده ، عین معین یا در حکم معین باشد ؛

ثانیا ؛ پرداخت ثمن و تحویل مبیع ، هر دو حال بوده و مدت دار نباشد ؛

ثالثا ؛ باید سه روز از تاریخ عقد بیع گذشته باشد و در طول این مدت ، نه فروشنده کالا را تحویل خریدار داده و نه مشتری ، تمام ثمن را به وی پرداخت کرده باشد ؛

رابعا ؛ این حق تنها برای فروشنده شناخته شده و خریدار چنین حقی ندارد و در صورتی که فروشنده مطالبه ثمن کرده باشد این به منزله اسقاط حق فسخ تلقی می گردد

عرف معاملات املاک در پرداخت ثمن معامله

معمولا در معاملات پرداخت ثمن در چند نوبت صورت می گیرد بدین صورت که نخست قولنامه یا مبایعه نامه ای بین طرفین منعقد می گردد مبلغی به عنوان پیش پرداخت تادیه می گردد. سپس در نوبت بعد قسط دوم ثمن پرداخت و مال تحویل خریدار می گردد و در نهایت پرداخت قسط اخر ثمن موکول به حضور در دفترخانه اسناد رسمی و انتقال قطعی است. برای جلوگیری از سوء استفاده بهتر است اقساط ثمن از طریق چک به نام فروشنده و کارتخوان و یا هر سیستم معتبر دیگر به نام شخص فروشنده و با قید در قولنامه و در بنگاه معتبر صورت پذیرد.